Sıkça Sorulan Sorular
Göz tembelliği (ambliyopi) nedir?
Görme duyusunun oluşabilmesi için göz ve beynin ortaklaşa çalışmaları gereklidir. Göze giren ışık, gözün retina tabakasında sinirsel uyarıya çevrilir. Bu uyarı görme siniri boyunca beyindeki ilgili bölgeye ulaştırılır. Beyindeki bu bölge her iki gözden gelen görüntüleri işleyerek ve birleştirerek görme duyumuzu sağlar. Göz tembelliği terimi göz ve beyin arasındaki ortaklığın bozulmasına bağlı olarak bir gözde gelişen görme azlığını tarif etmek için kullanılır. Göz dışarıdan normal olarak görünür ancak görme yeteneği azalmıştır. Çünkü beyin diğer gözden gelen uyarıları tercih etmektedir
Göz tembelliği (ambliyopi) sık görülen bir bozukluk mudur?
Göz tembelliği çocukluk çağında saptanan en sık görme azlığı nedenidir. Her 100 çocuğun 2-3’ ünde Göz tembelliğine rastlanır. Eğer bu dönemde düzgün tedavi edilmez ise erişkinlik döneminde de sürer.
Göz tembelliğinin (ambliyopi) nedeni nedir?
Normal görsel gelişimi veya gözlerin kullanımını engelleyen herhangi bir problem sonucunda gelişebilir. Bu problem şaşılık, kırma kusurları (miyopi, hiperopi veya astigmatizma), doğumsal katarakt veya göz kapağı düşüklüğü olabilir.
Göz tembelliği (ambliyopi) nasıl tedavi edilir?
Göz tembelliği tedavisinde en önemli husus bu tedavinin mümkün olan en erken zamanda (özellikle ilk 3- 4 yaş içerisinde) ve en etkili şekilde yapılmasıdır. Çünkü yaş ilerledikçe tedavi ile elde edilecek sonuç daha olumsuz olmaktadır. Tedavi ne kadar erken yapılırsa, başarı oranı o kadar çok yükselmektedir. Ayrıca sonuç da çabuk alınmaktadır. Göz tembelliği tedavisinde amaç az gören gözün görmeye zorlanmasıdır. Bunu yapabilmek için değişik metotlar uygulanmaktadır:
- Kapama tedavisi: En etkili tedavi yöntemidir. İyi gören gözün hekimin önerdiği zaman dilimi içerisinde ışık almayacak şekilde kapatılması esasına dayanır. Bu şekilde beyin az gören gözden gelen uyarıları kabul etmek zorunda kalacak ve beyin- az gören göz ortaklığı tekrar sağlanacaktır. Eğer göz tembelliği erken tespit edilir ve aile verilen kapama saatlerini uygularsa tedaviden çok iyi sonuç alınacaktır. Aksi takdirde kaybedilen zamanın telafisi yoktur. Çünkü göz tembelliği tedavisi ancak belirli bir yaş dilimi için mümkündür. Yaş arttıkça tedavi şansı azalmaktadır. İlk 9- 10 yaşından sonra tedavi ile başarı elde etme şansı kalmamaktadır.
- Cezalandırma tedavisi: İyi gören gözün görmesini damlalar veya gözlük camları ile bulandırarak azaltmayı, bu şekilde az gören gözün kullanımını arttırmayı amaçlamaktadır. Bu tedavi ancak nispeten daha hafif şiddetteki göz tembelliği olgularında sonuç vermektedir. Derin göz tembelliği olgularında tek etkili tedavi kapama tedavisidir. Ancak kapama tedavisi yapılamayan çocuklarda ikinci tercih olarak denenmelidir.
CAM tedavisi: Klinik şartlarında uygulanan ve etkinliği kapama tedavisine göre daha az olan bir yöntemdir. Az gören gözün değişik yüksek düzey uyaranlarla uyarılması esasına dayanır.
Göz tembelliğinin (ambliyopi) erken saptanması için neler yapılmalıdır?
Şikayeti olsun olmasın tüm çocukların ilk bir yaştan başlayarak her yıl göz hekimi tarafından muayene edilmeleri gerekmektedir. Ailesinde şaşılık, göz tembelliği veya yüksek numaralı gözlük kullanımı olan çocuklar için bu muayene zamanı daha da sıklaşabilir. Tek taraflı doğumsal kataraktı olan bebeklerin en erken zamanda saptanıp tedavi edilmeleri için doğumdan sonra muayene edilmeleri gereklidir. Bu muayene çocuk hekimleri tarafından da basit bir ışık kaynağı kullanılarak yapılabilir. Ayrıca kayma şüphesi olan çocukların da en kısa sürede muayeneleri gerekmektedir.
Erişkinlerde göz tembelliği (ambliyopi) tedavisi mümkün müdür?
Hayatın ilk 9- 10 yılında görme sistemi çok hızlı bir gelişim gösterir. Gözler ve beyin arasında karmaşık ilişkiler ve ortaklıklar kurulur. Yaşın ilerlemesi ile bu ilişkilerin tekrar yapılandırılması çok zor ya da mümkün değildir.
Şaşılık nedir?
Görme eksenlerindeki paralelliğin bozulması sonucunda gözlerde gelişen kaymaya şaşılık denir.
Şaşılık sık görülen bir bozukluk mudur?
Şaşılık görülme oranı %5 civarındadır. Hayatın ilk 6 ayında ortaya çıkan şaşılıkların oranı %2’ ye yaklaşmaktadır. Özellikle yaşamın ilk aylarında değişik sistemik sorunlar yaşayan (prematürite, beyin ve solunum sorunları, nöbet geçirme vs) bebeklerde şaşılık görülme riski artmaktadır. Tüm şaşılık olgularının yarıdan fazlasında içe kayma (ezotropya) saptanmaktadır.
Şaşılık neden gelişir?
Şaşılıkta esas neden görme eksenlerindeki paralelliğin bozulmasıdır. Bu paralelliğin bozulmasına yol açan bir çok faktör vardır. Bu faktörler anatomik (göz ve göz çukurunun yapısı), uyarımsal (beyin ve sinirlerle ilgili), refraktif (kırma kusurları ile ilgili), ailesel veya mekanik olmak üzere ana gruplarda toplanabilir. Örneğin içe kaymalarda kırma kusurları (özellikle hiperopi) en önemli nedendir. Yaşlılarda ortaya çıkan ani kaymalarda çeşitli sistemik hastalıklara bağlı (diabet, hipertansiyon, ateroskleroz vs) göz dışı kas felçleri önemli yer tutmaktadır.
Şaşılığın tipleri nelerdir?
Şaşılıklar genellikle kaymanın yönüne göre sınıflandırılmaktadır. Kaymanın yönü içe, dışa, yukarı, aşağı veya bu yönlerin birleşimi şeklinde olabilir. En sık kayma tipi içe (ezotropya) kaymalardır. Onu dışa kaymalar (ekzotropya) izlemektedir.
Şaşılık her yaşta tedavi edilebilir mi?
Şaşılık her yaşta tedavi edilebilmektedir. Şaşılığın tedavisi ile hem işlevsel hem de estetik düzelme sağlanmaktadır. Estetik düzelme her yaşta mümkün iken işlevsel düzelme elde edilmesi için çok erken yaşlarda tedavi yapılmalıdır. Özellikle çocukluk çağında ortaya çıkan sabit şaşılık olgularında tedavinin erken yapılması ile çocuktaki görme fonksiyonları daha iyi korunmakta ve derinlik hissinin kaybolması önlenmektedir. Bu nedenle şaşılıktan şüphelenildiği anda göz hekimine başvurulmalıdır. Unutulmaması gereken bir konu da şaşılığın sıklıkla göz tembelliğine (ambliyopi) yol açabildiğidir. Şaşılığın tedavisi ile göz tembelliği (ambliyopi) tedavisi uyum içerisindedir.
Şaşılık nasıl tedavi edilir?
Şaşılığın tedavisi tipine ve nedenine göre değişmektedir. Şaşılığın hem cerrahi hem de cerrahi dışı tedavisi vardır. Örneğin yüksek hiperopisi olan bir çocukta gelişen içe kayma (ezotropya) sadece gözlük kullanımı ile tedavi edilebilir. Buna karşılık hayatın ilk aylarında ortaya çıkan kaymalar genellikle cerrahi tedavi gerektirir. Erişkin yaşlarda göz dışı kas felçlerine bağlı gelişen kaymalarda Botulinum toksin (Botox) enjeksiyonu ile olumlu sonuçlar alınmaktadır.
Şaşılığın erken saptanması için neler yapılmalıdır?
Şikayeti olsun olmasın tüm çocukların ilk bir yaştan başlayarak her yıl göz hekimi tarafından muayene edilmeleri gerekmektedir. Bunun yanında şaşılıktan şüphelenildiği anda göz hekimine başvurulmalıdır. Ailesinde şaşılık, göz tembelliği (ambliyopi) veya yüksek numaralı gözlük kullanımı olan çocuklar için risk daha yüksek olduğundan şikayetleri olmasa bile muayene zamanı daha öne alınmalıdır.
Göz hekimi tarafından verilen gözlük mutlaka kullanılmalı mıdır?
Hekiminizin verdiği gözlük, çocuğun hem görme gelişiminde hem de şaşılığın düzelmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle gözlüğün mutlaka devamlı takılması gereklidir. Gözlük takıldıktan sonra bir problem ile karşılaşıldığında mutlaka göz hekimi ile görüşülerek gerekli incelemeler yapılmalıdır.
Verilen gözlük kırma kusurunun ilerlemesini engeller mi?
Bir göz hekimi ‘Çocuğum gözlüğünü takmaz ise gözlerinin numarası ilerler mi?’ sorusu ile çok sık karşılaşır. Gözlük kullanımının çocuğun kırma kusurunun (miyopi, hipermetropi veya astigmatizma) artması ya da azalmasına kesin bir etkisi yoktur. Gözlük camları net görmeyi sağlamak için verilen yardımcılardır.
