Şaşılıkta cerrahi tedavi gözü hareket ettiren göz kaslarının zayıflatılması, kuvvetlendirilmesi veya hareket akslarının değiştirilmesi şeklinde gerçekleştirilmektedir.
Cerrahi işlemler büyük çoğunlukla genel anestezi altında yapılmaktadır
Göz küresinin hareketini toplam altı adet göz dışı kas sağlamaktadır. Bu kaslar göz çukurundaki kemiklerden başlayarak öne doğru yol almakta ve göz küresinde skleraya (gözün dışındaki beyaz olarak görülen doku) yapışmaktadırlar.
Normal şartlar altında her iki göz küresi birbiri ile uyum içerisinde senkronize hareket etmektedir. Bir örnek ile açıklayacak olursak sağ gözümüz ile sağa bakmak istediğimizde sol gözümüz de sağa doğru eşit miktarda hareketlenecektir.
Şaşılık cerrahisi fonksiyonel veya rekonstrüktif nedenlerle yapılır. Neden ne olursa olsun cerrahinin etkisi mekaniktir. Cerrahi ile gözlere ulaşan sinirsel uyarı direkt olarak etkilenmez. Göz dışı kaslara yapılacak olan müdahaleler gözlerin hareketini normalleştirmelidir. Örneğin eğer bir göz dışı kasın aşırı fonksiyon gösterdiği saptanırsa, o kasın zayıflatılması uygun olacaktır. Fonksiyonu normal olan bir kasın zayıflatılması o kasın hareket yönünde kısıtlılığa neden olabilir.
Şaşılık cerrahisi ayarlanabilir bir cerrahidir. Yapılan işlemin tamamen geri alınması mümkündür.
En uygun cerrahi yönteme karar verilirken tüm klinik bulgular detaylı olarak gözden geçirilmeli ve operasyon tipi kişiye özel olarak planlanmalıdır. Planlamadaki en önemli faktörlerden biri cerrahın tecrübesidir. Kayma miktarı, kayma miktarının değişik bakış yönlerindeki değişimi, hastanın binoküler görme düzeyi, göz tembelliği varlığı, göz küresinin boyutları, refraksiyon kusurları ve göz dışı kasların hareketleri planlamada etkisi olan diğer faktörlerdir. Şaşılık cerrahisinin sonuçlarını şu kadar milimetre zayıflatma/ kuvvetlendirme şu kadar PD kaymayı düzeltir şeklinde kesin olarak belirlemek mümkün değildir. Literatürde verilen bir çok doz- cevap eğrisi bulunmaktadır. Aynı cerrah tarafından aynı özellikleri taşıyan aynı miktar kaymaya yapılan aynı miktar cerrahi bile değişik sonuçlar vermektedir. Her hastanın cerrahiye vereceği yanıt değişebilmektedir. Cerrahi açısından başarının anahtarı cerrahın tecrübesi ve yıllar içerisinde hastalarını uzun süreli takip ederek geliştirdiği planlama algoritmasıdır.
Zayıflatma işlemleri: Göz dışı kasları zayıflatmak için yapılan işlemler geriletme ve tenotomidir. Geriletme en sık kullanılan zayıflatma işlemidir. Burada skleraya yapışan göz dışı kas yapışma yerinden ayrılmakta ve planlandığı miktarda daha geriye sütüre edilmektedir. Tenotomi daha çok döngüsel kaymaya neden olan kas anomalilerinde kullanılmaktadır
Kuvvetlendirme işlemleri: Göz dışı kasları kuvvetlendirmek için yapılan işlemler rezeksiyon, katlama ve ilerletmedir. En sık kullanılan yöntem ise rezeksiyondur. Burada kasın boyu kısaltılmaktadır.
Zayıflatma ve kuvvetlendirme işlemlerinde uygulanacak en az ve en çok miktarlar vardır. Bu miktarların dışına çıkılması olumsuz sonuçlara neden olabilir.
Kasların hareket akslarının değiştirilmesi: Bu yöntem tam felç nedeni ile hareket yeteneğini kaybetmiş paralitik şaşılık olgularında kullanılmaktadır. Tam felçli kasın kaybolan hareketinin diğer komşu kasların yapışma yerleri değiştirilerek kompanse edilmesi amaçlanır.
Şaşılık cerrahisinin ameliyat sonraki süreci oldukça hafif geçmektedir. Uygun yapılmış cerrahilerde hastanın normal hayatına çok erken dönmesi olasıdır. Bu süre 3- 4 gün olabilmektedir. Bir iki gün içerinde hafif kızarıklık dışında bir şikayet olmamaktadır. Erken dönemde ağır işlerden, tozlu/ kirli ortamlardan uzak durulmalıdır. Yaklaşık bir ay boyunca günde 4- 6 kez koruyucu göz damlaları kullanılmaktadır. Kullanılan sütürler kendiliğinden eridiği için sütür alınmasına gerek olmamaktadır.
Bununla birlikte her cerrahi müdahalede olduğu gibi bazı komplikasyonlar gelişebilir. Göz küresinin dışında yapılan bir mdahale olduğu için görme keskinliğine bir etkisi bulunmamaktadır. Özellikle koruyucu damlaların düzgün damlatılamadığı durumlarda enfeksiyon gelişebilir. Cerrahi sonrası kızarıklık ve rahatsızlık hissi normalden uzun sürebilir.
Olası diğer nadir komplikasyonlar ile ilgili sizlere cerrahi öncesi detaylı bilgi verilecektir.
